Naime, mediji često najavljuju da nas u narednih desetak godina čeka period zahlađenja sa jakim zimama i drastičnim padom temperatura. Ne bi bilo neobično ni da naiđete na tekstove koji tvrde da je globalno zagrijavanje samo još jedna zavjera, budući da je nedavno oko 500 visoko obrazovanih ljudi, od kojih većina nema iskustva u proučavanju klime i njenih promena, potpisalo tzv. Evropsku deklaraciju o klimi (There is no climate emergency) u kojoj negira ljudski uticaj na klimatske promjene i tvrdi da one nisu urgentan problem.

Konferencije povodom promovisanja deklaracije održane su 15. oktobra u Briselu, Rimu i Oslu, a kao jedan od dokaza navodi se da je planeta Zemlja skoro izašla iz stanja Malog ledenog doba, te da se sada prirodno zagrijava, pa se zbog toga registruje porast srednje globalne temperature.

Vrijeme kada je Temza bila zaleđena

Malo ledeno doba je termin kojim se označava period zahlađenja, koji je uslijedio nakon srednjovjekovnog toplog perioda. Naučnici se ne slažu jednoglasno oko godina početka i kraja ovog razdoblja, jedni smatraju da je trajao između 16. i 19. vijeka, dok drugi kažu da je ovaj period počeo oko 1300. i trajao do oko 1850.

Iako postoje istorijski zapisi o zimskim sajmovima koji su se tokom ovog razdoblja održavali na zaleđenoj Temzi, preko čijeg leda su prolazili i konji sa vučnim kolima, istraživači su ipak saglasni da ovo nije bilo pravo ledeno doba i smatraju da bi naziv ovog perioda trebalo da se promjeni da ne bi sugerisao netačne zaključke.

Ovaj događaj nije bio globalnog, već regionalnog karaktera, a kako ukazuju novija istraživanja, srednja temperatura sjeverne hemisfere bila je na vrhuncu zahlađenja tek za 0,5 stepeni Celzijusovih niža u odnosu na sredinu dvadesetog vijeka. Inače tokom vrhunca posljednjeg ledenog doba, pre 12.000 godina, srednja globalna temperatura je bila manja za četiri stepena Celzijusovih.

Šta je dovelo do Malog ledenog doba?

Istraživanja ukazuju da nije postojao jedinstven uzrok, ali ono što se dovodi u vezu sa padom temperature jeste vjerovatno sinergisko djelovanje slijedećih faktora:

Smanjeno zračenje Sunca

Povećana vulkanska aktivnost, čije su čestice u atmosferi blokirale Sunčevu svetlost

Promjene u pristupu obrade zemljišta, zamjena tamnih šuma obradivim zemljištem doprinela je do porasta ukupnog odbijanja Sunčevih zraka

Kako ukazuje skoro sprovedena studija geografa sa Londonskog univerzitetskog koledža, promjeni klime doprinijela je i kolonizacija Amerike. Krajem 15. vijeka, prije prvog kontakta sa Evropljanima, procijenjuje se da je broj ukupnih stanovnika na ovom kontinentu bio oko 60 miliona.

U narednih stotinak godina taj broj se smanjio na pet do šest miliona, uslijed epidemija bolesti izazvanih mikoorganizmima koje su Evropljani donijeli sa sobom, a na koje imuni sistem američkih starosjedelaca nije bio pripljemen, ratovanja, robovlasništva i društvenog kolapsa. Posljedično, uslijed pada broja populacije, proračunato je da je oko 56 miliona hektara zemljišta koje je do tada bilo obrađivano, što je slično površini Francuske, nastanila šumska vegetacija.

Za tih stotinak godina došlo je do pada koncetracije ugljen-dioksida u atmosferi za sedam do 10 ppm (7 do 10 molekula ugljen-dioksida na milion molekula u vazduhu), što potvrđuje i detektovana smanjena koncetracija ugljen-dioksida u ledu Antarktika povezana sa ovim periodom i ukazuje da je ljudska aktivnost imala uticaja na klimatske promjene i prije početka industrijske revolucije.

Da bismo bolje sagledali današnji uticaj ljudi na klimu, ovdje valja napomenuti da trenutno sagorijevanje fosilnih goriva doprinosi da se na godišnjem nivou, u atmosferi koncentracija povećava za po 3 ppm.

Da li nas zaista uskoro očekuje novo malo ledeno doba?

U septembru 2018. vebsajt Space Waether Archive intervjuisao je Martina Mlinkzaka, Nasinog istraživača, koji je govorio da je uslijed relativne smanjene Sunčeve aktivnosti, temperatura Zemljine termosfere (jednog od najviših slojeva atmosfere) dostigla najniže vrijednosti od četrdesetih godina dvadesetog vijeka, od kada se ova mjerenja i sprovode.

Uprkos tome što u intervjuu nije bilo riječi o vrijednostima temperature na Zemljinoj površini, čije su zabilježene visoke vrijednosti tokom ljeta ove godine oborile 396 rekorda u 29 zemalja, strani i neki mediji iz regiona prenosili su vijest da bi smanjena aktivnost Sunca mogla da dovede do novog malog ledenog doba, iako je u prethodnom scenariju bilo još faktora koji su doveli do zahlađenja.

Ovim natpisima doprinijele su i informacije iz modela koji je konstruisala Valentina Žarkova, profesorka matematike na Univerzitetu Nortambrija, koji predviđa da će Sunce biti u fazi minimalne aktivnosti u periodu između 2020. i 2055. Međutim, neki naučnici kritikuju ovaj model, budući da je konstruisan na bazi podataka sakupljanih samo tokom 35 godina i da nije u mogućnosti da precizno rekonstruiše solarnu aktivnost u prošlosti, te da nije realno očekivati da bi dao precizne podatke o budućoj aktivnosti.

Model indijskih naučnika Prantike Bovmik i Dibjendu Nandija, objavljen u naučnom časopisu Nature, može da rekonstruiše Sunčevu aktivnost do 1930. Prema ovom modelu predviđa se da će Sunčeva aktivnost biti relativno stabilna u narednih 11 godina, odnosno slična današnjoj, a svakako dosta veća nego u periodu Malog ledenog doba, kada je zabilježena minimalna Sunčeva aktivnost, takozvani Maunderov minimum koji je trajao od 1645. do 1715.

Šta bi se dogodilo kada bi Sunčeva aktivnost zaista dostigla minimum?

S obzirom da je Sunce samo dijelom uticalo na period takozvanog Malog ledenog doba, a da se veći efekat pripisuje antropogenoj i vulkanskoj aktivnosti, naučnici ne očekuju tako drastičan pad temperatura, pogotovo uzimajući u obzir klimatske promjene koje se trenutno dešavaju i koje zagrijavaju planetu, piše portal Klima101.

Vjerodostojni modeli ne predviđaju veliki solarni minimum, a istraživači kažu da čak iako bi do njega došlo, srednja globalna temperatura bi se privremeno smanjila za 0,3 stepena Celzijusovih, dok trenutni ljudski uticaj na klimu u prosjeku dovodi do rasta od 0,2 stepena Celzijusovih na svakih 10 godina.

Pet stotina ljudi ipak nije u pravu

Nova studija naučnog istraživača sa Kolumbijskog univerziteta, Nejtana Štajgera, objavljena u Nature časopisu, ukazuje da Malo ledeno doba svakako nije bilo globalnog karaktera i da je do pada temperature došlo uglavnom u predijelima zapadne Evrope i dijelovima Sjeverne Amerike, za razliku od klimatskih promjena kojima svjedočimo, za koje kaže da ne mogu da se uporede ni sa jednom promjenom posljednjih 2000 godina.

Naime, od industrijske revolucije promjene se dešavaju svuda na svijetu u istom smijeru i u isto vrijeme, a takva koherentnost se ne može objasniti prirodnom varijabilnošću klime.