Ona ističe da supstance koje su se oslobađale prilikom NATO bombardovanja Repbulike Srpske 1995. godine, uz korišćenje i projektila sa osiromašenim uranijumom, jesu rizik za nastanak kancera.

Vukmirovićeva navodi da su u bojnim glavama NATO raketa i bombi korišćeni najjači vojni eksplozivi kojima je, prema nalazima eksperta za eksplozive i člana Međuresornog koordinacionog tijela Mirjani Anđelković Lukić, dodavani različiti aditivi, neorganski i organski kako bi im rušilačka i ubojna moć bile povećane.

Tako su supstancama trotilu, heksogenu i oktogenu dodate energetski bogate supstance kao što je amonijumperhlorat, amonijumnitrat, ali i aluminijum ili magnezijum u prahu i različiti aditivi nepoznatog sastava.

“Proizvodi sagorevanja ovih goriva su uglavnom kao oni kod eksploziva, s razlikom što se tokom sagorevanja oslobađaju oksidi metala kadmijuma, aluminijuma, gvožđa, olova i hroma. Ovi oksidi se javljaju u opsegu nanočestica i predstavljaju rizik za nastajanje kancera”, kaže Vukmirovićeva, koja je i naučni saradnik u penziji Instituta za fiziku Zemun.

Ona objašnjava da se “oslobađa gasoviti hlor i jedinjenja azota, čijom transformacijom mogu nastati kancerogeni nitrozamini i druga hlorovana organska jedinjenja”.

“Zbog toga je bilo neophodno da se ograde svi krateri bombi i zabrani pristup. To je podjednako važno i za ljude, posebno decu koja su se igrala u kraterima sa mecima sa osiromašenim uranijumom, kao i za stoku koja se napasala u neposrednoj okolini”, navodi Vukmirovićeva.

Ona ističe da je doktor Jagoš Raičević, koji je rukovodio projektom čišćenja juga Srbije od municije sa osiromašenim uranijumom, konstatovao da su izvještaji NATO-a i Programa za zaštitu životne sredine UN/UNEP/ iz 2003. godine, imali da cilj da relativizuju probleme u vezi sa korišćenjem municije sa osiromašenim uranijumom u BiH.

Vukmirovićeva naglašava da se u izvještajima insistiralo na neodređenostima NATO podataka i “zato se ne zna tačna sudbina penetratora koji su sakupljani po raketiranim lokalitetima”.

“Ne samo dr Raičević, nego i dugi eksperti, smatraju da je glavni cilj UNEP misija bio da se obesmisli svako racionalno zalaganje za dalja ispitivanja na terenu. Stalno se porede srednje količine korišćenog osiromašenog uranijuma u odnosu na ukupne količine prirodnog uranijuma koje se nalaze u zemljištu i konstatuje da je to zanemarljiv doprinos izloženosti radioaktivnom zračenju”, kaže Vukmirovićeva.

Međutim, ističe ona, osiromašeni uranijum, kao radioaktivni materijal, i kao teški metal, ima dvostruko štetno dejstvo i potrebno je ispitati njegovu migraciju u životnoj sredini.

“Posebno je štetno njegovo dejstvo kada metak udari u tvrdu metu i nastanu nanočestice koje se udisanjem unose u pluća i tamo nema prepreka za jonizujuće zračenje alfa čestica”, upozorava Vukmirovićeva.

Ona navodi da je poslije prihvatanja izvještaja Italijanske parlamentarne komisije o obolijevanju njihovih vojnika u mirovnim misijama UN u BiH i na Kosovu i Metohiji, Srbija osnovala skupštinsku komisiju da bi se utvrdila istina o posljedicama NATO bombardovanja po zdravlje ljudi i životnu sredinu.

Sredinom juna ove godine je potpisan i ugovor između ministarstava zdravlja, životne sredine, odbrane i nauke u Vladi Srbije o osnivanju Zajedničkog tijela u čijem sastavu je i Međuresorno koordinaciono tijelo, u čiji rad su uključeni Savjet i Nacionalna mreža laboratorija, a na čelu projekta je Upravni odbor u čijem su sastavu ministri i sekretari osnivača.

Tijelo će analizirati sve raspoložive izvještaje i autorske stručne i naučne tekstove, a planira i dodatna ekspertska istraživanja ne samo radiološkog zagađenja, nego i hemijskog koje je nastalo namjernim razaranjem industrijskih objekata.

“Ova ispitivanja bi obuhvatila ugrožena područja u celom regionu, samim tim i Republiku Srpsku. To bi bila revizija svih zvaničnih izvešaja na koje su iznete mnoge primedbe”, kaže Vukmirovićeva.

Ona smatra da će ovo stvoriti priliku da se država Srbija obrati Generalnoj skupštini UN sa prijedlogom da one države koje su učestvovale u intervencijama u BiH i Srbiji finansiraju dodatna istraživanja i uključe svoje eksperte u ekspertska mjerenja.

Vukmirovićeva ukazuje da je utvrđivanje naučne istine o posljedicama NATO bombardovanja u interesu zaštite zdravlja stanovnika svih država u svijetu i ističe da bi trebalo imenovati specijalnog izvjestioca UN da nadgleda izvršavanje planiranih ispitivanja na zajedničkom projektu.

Ona napominje da je sada, dvije decenije poslije bombardovanja, kasno za utvrđivanje akutnih uticaja na zdravlje, te ukazuje da je teško sada otkriti toksične i kancerogene materije koje degradiraju pod uticajem sunca i mikroorganizama ili su, uslijed padavina, prodrle u dublje slojeve zemljišta i podzemne vode.

“Da bi se utvrdili faktori rizika, treba u ugroženim oblastima izvršiti dodatna ekspertska merenja dugoživećih toksičnih i kancerogenih materija, a pre svega radionuklida uranijuma. Za to treba koristiti najsavremenije metode detekcije, čija je osetljivost velika, te se tako mogu prevazići problemi očekivanih nižih koncentracija usled uklanjanja prirodnim putem u protekle dve decenije”, zaključuje Vukmirovićeva.

Članice NATO-a bombardovale su Republiku Srpsku od 30. avgusta do 14. septembra 1995. godine, a Srbiju od 24. marta do 9. juna 1999. godine.