TAJANSTVENE poruke moćnim božanstvima ugrebane na lamelama, komadima finog, tankog srebrnog i zlatnog lima, koje su sahranjene s pokojnicima iz Viminacijuma u specijalnim kapsulama, otkrili su ovih dana arheolozi iskopavajući rimsku nekropolu u zaleđu termoelektrane Kostolac. Naučnici, od klasičnih filologa do arheologa, zatečeni su jedinstvenim nalazima, kakvi još nisu viđeni na teritoriji koju je pokrivao antički Rim, od Azije do Britanije.

- Poruka na srebrnom svitku ispisana je isključivo simbolima i potpuna je zagonetka - kaže prof. dr Miomir Korać, direktor Arheološkog instituta SANU i rukovodilac projekta Viminacijum. - Druga poruka je zapisana grčkim alfabetom, ali ne na grčkom jeziku, već na nekom neobičnom bliskoistočnom. Na njoj su filolozi zasada prepoznali samo imena nekih bliskoistočnih bogova i demona koji se prizivaju da pomognu onom ko nosi amulet.

U sredu su stručnjaci uspeli da pročitaju imena božanstava i demona sa zlatne lamele pronađene u dečjem grobu u Viminacijumu. Međutim, umesto odgovora, dešifrovani tekst je ponudio samo nova pitanja. U njemu se prizivaju Baal, u jevrejskoj bibliji "lažni bog", i Jahve (Jehova), koji je pravi i jedini hebrejski bog, a tu tradiciju je preuzelo i hrišćanstvo. Istovremeno obraćanje ovim silama je nezabeleženo, kao da hrišćanin istovremeno priziva Hrista i Antihrista.

Pored njih, u tekstu su prepoznata imena moćnih božanstava ili demona, zavisno od tumačenja: Thobarabau, Seneseilam, Sesengenfaranges. Da sve bude komplikovanije, u delu groblja gde su lamele pronađene sahranjivani su u velikom broju rani hrišćani.

Srebrni svitak

- Veoma je moguće da su pokojnici bili pripadnici nekih ranohrišćanskih sekti - kaže doktorand Ilija Danković, arheolog iz viminacijumskog naučnog tima koji je otkrio tajanstvene lamele. - Ne može se rano hrišćanstvo tumačiti na osnovu današnjeg. Sve do velikih sabora na kojima su utvrđena zvanična jevanđelja i pravila, hrišćani su bili organizovani u malim zajednicama s veoma različitim i često suprotstavljenim kultovima.

Na teritoriji Rimskog carstva, današnjem Egiptu i Italiji, već su pronalažene pločice s kletvama i molitvama, ali nikada ovakve kakve su otkrivene u Viminacijumu.

- U grobu odrasle osobe nalaz je jedinstven - dve pločice od zlatnog i srebrnog lima koje su gusto ispisane simbolima urezanim oštrim predmetom, a na interpretiranju njihovog značenja će uslediti mukotrpan rad - kaže Danković. - Postojanje ovakvih pločica poznato je još od vremena stare Grčke, od 5. veka pre nove ere, a zadržale su se u upotrebi tokom celog perioda Rimskog carstva, sve do 4. veka nove ere. Jedinstvenost dveju pločica koje smo otkrili je u tome što je tekst u potpunosti sastavljen od različitih simbola, bez ijednog dela napisanog na nekom od razumljivih antičkih jezika, što je krajnje neuobičajeno.

Naime, na dosad pronađenim pločicama, uz simbole je uvek postojao i tekst na grčkom ili latinskom koji objašnjava šta se traži od onostranih sila.

- Eventualno je dodat tekst od reči poznatih kao voces mysticae, što je bio jezik razumljiv demonima, i dodavani su simboli nazivani charakteres, koji su pozivali različite sile - kaže Danković. - Veruje se da se radi o prastarim astrološkim znacima, od kojih svaki predstavlja određenu planetarnu ili kosmičku silu, dok kod hrišćana označavaju anđele i druge natprirodne sile. Natpis na srebrnom limu je svetski unikat jer je u potpunosti ispisan isključivo ovim simbolima.

PISMA ZA DRUGI SVET

PORUKE bogovima i demonima u antičkom svetu pisane su na različitim podlogama, u zavisnosti od namene pisma i primaoca.

- Pločice od olova, koje su se na starogrčkom nazivale katedosmoi, a na latinskom defiksiones, bile su medij za obraćanje podzemnim božanstvima ili demonima s različitim molbama, najčešće sa zahtevom da se angažuju na ispunjenju kletvi ili vradžbina - kaže mr Ilija Danković.

Defiksiones je često polagan uz prerano ili nasilno umrle osobe, da bi se osigurao sigurnost isporuke.

- Uzevši u obzir izbor metala, zlata i srebra, koji su korišćeni u slučaju viminacijumskih lamela, može se zaključiti da su poruke na njima upućene pozitivnim, dobroćudnim božanstvima - kaže Danković.