Prva u svijetu po biodiverzitetu, sa ukupnom dužinom kanala od 7.014 metara i 1.800 metara uređenih staza, pećina Vjetrenica je od 1952. godine je zaštićeni spomenik prirode, a od 1965. se nalazi u kategoriji specijalnih geoloških rezervata.

Pećina je dobila imen po snažnogm "vjetru" koji se osjeti već na ulazu u pećinu. Šta se ustvari dešava? U pitanju je strujanje vazduha, kojim se izjednačava stalna unutarašnja i promjenljiva spoljašnja temperatura. Na topografskoj površini iznad Vjetrenice nalaze se duboke pukotine kroz koje ljeti ulazi topao vazduh, hladi se i izlazi na glavni ulaz pećine. Brzina vjetra ljeti iznosi i do 13 m/s, a prosječna godišnja temperatura iznosi 11,6°C.

Vjetrenica je hidrološki aktivan protočni speleološki lokalitet sa čak 4 vodena toka, i više desetina manjih periodičnih tokova sa podzemnim jezerima.

Od ulaza u Donju Vjetrenicu, pa dalje, mogu se vidjeti dva jezera i glavni kanal prekriven kaskadnim kamenicama, koje vode do Zlatne dvorane koja se smatra simbolom Vjetrenice.

U Vjetrenici živi bogat "pećinski" svijet, u kojem je zabilježeno gotovo 200 različitih životinjskih vrsta, od kojih je 37 prvi put pronađeno i opisano na ovom mjestu. 

Među mnogim arheološkim pronalascima nalaze se i ostaci pećinskih medvjeda i cio skelet leoparda koji se danas nalazi u Zemaljskom muzeju. U pećini su pronađeni ostaci života ljudi o čemu svjedoče crteži čija starost se procjenjuje na 10.000 godina.