Vijekovima je Isus Hrist predstavljan kao čovjek sa bradom, svijetle puti, sa dugom, talasastom braon ili plavom kosom i (najčešće) plavim očima. Bar je to slučaj u zapadnim kulturama. Biblija zapravo nigdje direktno ne daje opis fizičkog izgleda Isusa, pa svaki dokaz koji nam je na raspolaganju govori o tome da njegov izgled zavisi i od vremena u kom je portretisan.

Šta znamo na osnovu Biblije

Sveta knjiga hrišćanstva nudi nekoliko smjernica o tome kako je izgledao Isus Hrist. Većina tog saznanja je iz četiri jevanđelja Novog Zavjeta: Jevanđelje po Mateju, Marku, Luki i Jovanu.

Prema Jevanđeljima, Isus je bio Jevrej, rođen u Vitlejemu i odgajan u Nazaretu, Galileji (tadašnjoj Palestini, a sada sjevernom Izraelu), tokom prvog vijeka nove ere.

Poznato je da je Isus imao oko 30 godina kada je započeo svoju misiju (Jevanđelje po Luki, 3. glava, poslanica 23), ali nam Biblija u ovom djelu ne govori ništa o tome kako je On izgledao – osim da nije bio specifičan ni po čemu. Naime, kada je Isus uhapšen u Getsimanskom vrtu, prije raspeća (Jevanđelje po Mateju, 26. glava, poslanice 47-56), Juda Iskariotski je svojim vojnicima morao da pokaže na Isusa među ostalim učenicima – pretpostavlja se zbog toga jer su bili međusobno slični.

Za mnoge sholastičare, Otkrovenje (1. glava, poslanica 14 i 15) nudi trag da je Isus bio tamnije puti i da je njegova kosa bila vunaste teksture: „Glava i kosa su mu bijele kao bijela vuna, kao snijeg, a oči kao plamen ognjeni. Noge su mu bile nalik čistom bakru, zažarenom u peći.”

„Mi ne znamo kako je (Isus) izgledao, ali ako je sve ovo što znamo o njemu istinito, on je bio palestinski Jevrej, koji je živjeo u Galileji tokom prvog vijeka”, objasnio je asistent na Klasičnim i relogioznim studijama na Univerzitetu Ajova Siti u Americi, i urednik časopisa Biblical Archaeology Review, Robert Kargil, za History Stories. „Pretpostavljamo da je izgledao kao galilejski Jevrej.”

Neki od najranijih prikaza Isusa datiraju još iz perioda srednjeg vijeka nove ere, više od dva vijeka nakon Njegove smrti. Slike iz drevnih katakombi u Rimu, od koji su prve otkrivene prije 400 godina, prikazuju Isusa kao mladog čovjeka, dobrog pastira, kratke kose i bez brade sa jaganjcima na ramenima.

Još jedan od ranih portreta Isusa otkriven je 2018. godine na zidovima ruševina crkve u južnom Izraelu. Naslikane su u 6. vijeku nove ere, a na ovim portretima Isus je, takođe, predstavljen sa kratkom, talasastom kosom, što je prikaz karakterističan za Istočno rimsko, tj. Vizantijsko carstvo - posebno u Egiptu i regionu Sirije i Palestine – ali koji je kasnije iščezao iz vizantijske umjetnosti.

Početkom 4. vijeka nove ere nastaju prve slike Isusa duge kose i brade, pod uticajem predstava grčkih i rimskih božanstava, naročito svemogućeg boga Zevsa u Grčkoj. Od tog doba se Isus predstavlja u dugim odorama, kako sjedi na tronu (kao na primjer na mozaiku iz 5. vijeka u oltaru crkve Santa Pudenziana, u Rimu), uz postepeno dodavanje oreola oko njegove glave.

„Poenta ovih slika nije nikad bila da predstave Isusa kao čovjeka, već je imala teološki smisao prikazivanja Isusa kao Hrista (kralj, sudija) i božanskog sina”, istakla je profesorka Kraljevkog univerziteta u Londonu, na smjeru Teologije i religijskih studija, Džoan Tejlor za The Irish Times. „Portreti su tokom vremena evoluirali u lik Isusa kakav danas znamo.”

Naravno, nisu svi portreti Isusa bili nalik dominantnom načinu prikazivanja u umjetnosti Zapada. Zapravo, mnoge kulture širom svijeta pribjegavale su Njegovom oslikavanju u skladu sa karakteristikama sopstvenog naroda. „Kulture naginju ka prikazivanju religijskih figura tako da liče na rasni identitet njihovog naroda”, objašnjava Kargil.

Čuveni pokrov iz Turina

Među moštima za koje se vijekovima smatra da pripadaju Isusu, nalazi se i poznati pokrov u Turinu, koji potiče iz 1354. godine. Vjernici smatraju da je Isus umotan u komad platna nakon što je razapet, te da negativ ovog pokrova predstavlja pravu sliku kako je izgledao Njegov lik. Međutim, mnogi stručnjaci su ovaj pokrov proglasili lažnim, a i sam Vatikan ga je proglasio prije ikonom nego moštima.

Pokrov u Turinu je u više navrata proglašavan osrednjim falsifikatom, kako ocjenjue Kargil. „Pokrov je samo dio većeg fenomena koji datira od prije Isusa, a cilj njegovog postojanja je da stekne status priznatih mošti, a ako ne može to da postigne, onda bar da ukaže na predmete koji su bili dio Isusovog tijela, života i svešteničke službe – u svrhu ili legitimizacije Njegovog postojanja i tvrdnji o Njegovom postojanju, ili možda kojim slučajem iskorišćavanje njegovih čudesnih moći.”

Činjenice koje nam nude naučna istraživanja

Godine 2001, penzionisani umjetnik u oblasti medicine, Ričard Niev bio je na čelu tima izraelskih i britanskih forenzičkih antropologa i programera, koji su rekreirali novu sliku Isusa, zasnovanu na lobanji pronađenoj u Izraelu, koja datira iz prvog vijeka nove ere, a zahvaljujući kompjuterskom modelovanju i na osnovu opšte poznatih, fizičkih karakteristika Jevreja u to vrijeme. Ipak, u ovom slučaju niko ne tvrdi da je ova rekonstrukcija potpuno tačan prikaz Isusovog izgleda. Sholastici ovakav prikaz - tamnije puti, tamnijih očiju, kraće i kovrdžavije kose i visine oko metar i po - smatraju najvjerodostojnijim, u odnosu na sve postojeće umjetničke prikaze.

U svojoj knjizi „Kako je Isus izgledao” Džoan Tejlor je pozivajući se na arheoloka otkrića, istorijske tekstove i umjetnosti iz egipatskih grobnica zaključila da je većina ljudi u Judeji i Egiptu u to vrijeme imala, kao Isus, braon oči, tamno braon do crnu kosu, maslinasto-bronzanu boju kože i prosječnu visinu oko 160 cm.