Do nedavno se u svijetu medicine smatralo da je za pojavu gastritisa i peptičkog ulkusa (čir na želucu, dvanaestopalačnom crijevu ili donjem dijelu jednjaka) kriva povećana kiselost. A na osnovu toga su se uz dijagnozu „ulkusa“ u svojstvu terapije odmah primjenjivala sredstva koja smanjuju ili čak potpuno neutrališu želudačnu kiselinu (antacidi), uz podrazumijevani poseban režim ishrane.

Međutim, decenijama unazad, sve ove mjere nisu donijele očekivane rezultate. Peptički ulkusi ne samo da nisu nestali, već naprotiv – bivalo ih je sve više. Statistički podaci pokazuju da danas, u evropskim zemljama, oko 20% stanovništva starijih od 45 godina pati od nekih ulcerativnih lezija želuca i dvanaestopalačnog creva. Zbog toga se sve češće nametalo pitanje: „O čemu se radi?“.

Jesu li naučnici i lekari možda propustili nešto i decenijama neispravno liječili ulkus?!

Otkriće heliko bakterije

Misterija je ipak rešena!

Hlorovodonična kiselina, kao sadržaj želuca, ipak nije jedini razlog za nastanak ulkusa (čira). Ovo otkriće bilo je vrijedno Nobelove nagrade. Tako su 2005. godine naučnici Barry Marshall i Robin Warren zasluženo dobili Nobelovu nagradu za otkriće bakterije Helicobacter pylori.

Kao što se ispostavilo, postoji „nesrećna“ bakterija koja uzrokuje gastritis, peptički ulkus i mnoge druge gastrointestinalne bolesti. Dali smo joj nadimak „nesrećna bakterija“ zbog toga što je veoma otporna i sposobna da opstane u ekstremno nepovoljnim uslovima za život. To je ujedno i razlog zbog kojeg je toliko dugo vremena ostala neotkrivena. Do tada niko nije imao ideju da traži bilo kakve stanovnike u želucu, jer se smatralo da u toliko kiseloj sredini niko ne može da preživi. Međutim, heliko bakterija itekako može. I ne samo to, već je Helicobacter pylori savršeno prilagođena uslovima života u želucu, te je nizak pH uopšte ne ugrožava.

Jedinstvene osobine heliko bakterije

Najosnovnija osobina heliko bakterije je sposobnost da živi u kiselini. A kako uspjeva u tome? Helicobacter pylori opstaje tako što ima sposobnost da se sakrije u želudačnom epitelu (želudačnoj sluzi). Dakle, za sebe pronalazi mjesto u vrlo tankom sloju prilepljive sluzi koja štiti zid želuca od želudačne kiseline, a koja je izrazito neprijateljski raspoložena za gotovo sve ostale mikrobe. Pored toga, heliko bakterija ima i sopstvenu zaštitu od kiseline, u vidu omotača ili kapsule koja je okružuje. Još jedna bitna karakteristika ove bakterije je da se veoma aktivno kreće i to čini na osnovu procjene promjena nivoa kiselosti u želucu, koje odlično detektuje. Takva svojstva zaista omogućavaju heliko bakteriji, da godinama, pa čak i decenijama, sasvim zadovoljna opstane u želucu.

A šta se dešava kod pacijenata?

Hronična infekcija heliko bakterijom kod pacijenata uzrokuje atrofične i čak metaplastične promjene na želucu, dvanaestopalačnom crijevu i jednjaku. Naročito je poznata povezanost heliko bakterije s peptičkim ulkusnim bolestima (čirevi na želucu, dvanaestopalačnom crijevu i jednjaku). Smatra se da ova bakterija može biti uzročnik i karcinoma želuca.

Međutim, veoma često zaražene osobe nemaju nikakve simptome infekcije heliko bakterijom, ali kada dodje do razvoja bolesti, simptomi mogu uključivati sledeće:

• Mučnina i/ili povraćanje
  
• Bolovi u želucu i/ili crevima
  
• Osećaj težine u želucu
  
• Nadimanje
  
• Brz osećaj sitosti
  
• Gorušica
  
• Proliv
  
• Loš zadah
  

Pečenje u gornjem dijelu stomaka

Da li će se kod zaražene osobe razviti određena gastrointestinalna bolest ili ne, u mnogome zavisi od načina života i ličnih navika. Tako recimo, u rizičnu grupu naročito spadaju pušači i alkoholičari.

Kako se zaštititi od heliko bakterije?

Prema dosadašnjoj statistici, više od 50% svjetske populacije je zaraženo heliko bakterijom, ali je procenat onih kod kojih dolazi do razvoja bolesti uzrokovanih ovom bakterijom srećom manja. Heliko bakterija je prisutna širom svijeta, ali je zastupljenija u zaostalim zemljama, i tamo gdje su higijenski uslovi na niskom nivou.

Dakle, prevencija infekcije heliko bakterijom podrazumijeva higijenske mjere. Helicobacter pylori je anaerobna bakterija, to jest, umire u vazduhu. Stoga, najčešće se prenosi od osobe do osobe, bliskim kontaktima preko tjelesnih izlučevina. Može se inficirati upotrebom zajedničkog posuđa, pribora za jelo i uopšteno kada se ne poštuju osnovna pravila higijene. Najčešći put infekcije je oralno-oralni ili fekalno-oralni kontakt.

Heliko bakterija liječenje

S obzirom da se heliko bakterija liječi antibioticima, sprovođenje terapije mora biti pod strogom kontrolom ljekara. Vrste i doze antibiotika propisuju se na osnovu procjene i konstatacije nastalog oštećenja. Ponekad liječenje antibioticima može uzrokovati značajnu štetu organizmu (veću od samih bakterija), pa se u takvim slučajevima ne propisuje ova vrsta lijekova.

Liječenje heliko bakterije obično zahtjeva kombinovanu terapiju, a posebnu pažnju treba posvetiti pacijentovom životnom stilu i opštem zdravstvenom stanju.

Dijagnostički postupci za otkrivanje Helicobacter pylori-infekcije:

• invazivni (pregled sa sondom)– endoskopski pregled uz ciljano uzimanje uzoraka (biopsija – brzi test ureaze, histologija ili kultura),
  
• neinvazivni (pregled bez sonde)– metode koje otkrivaju prisutnost Helicobacter pylori-a
  
• izdisajem – dokazivanjem aktivnosti bakterije urea-izdisajnim testom,
  
• pregled krvi  – prisutnosti specifičnih antitijela u serumu zaražene osobe (ova metoda nije dobra ukoliko se već uzimala terapija),
  
• pregled stolice – dokazom dijela bakterije (antigena) u stolici bolesnika.
  

Atlas klinika vam može pružiti adekvatnu dijagnostiku i liječenje heliko bakterije uz individualni pristup pacijentu. Ukoliko znate ili sumnjate da ste inficirani heliko bakterijom, možete zakazati pregled kod naših stučnjaka gastroenterologije na telefon: +381 11 785 88 88.