Tri vijeka od krojenja carskih granica u Bijeljini (FOTO)
Neprekidno u napredovanju od samog osnivanja početkom XIV vijeka, Otomansko carstvo poslije Velikog turskog, odnosno Rata Svete lige ili Bečkog rata kako se još naziva, tačnije – nakon poraza u bici kod Beča 1683. godine, značajno gubi ofanzivnu snagu i uopšte moć na tlu Evrope i ne uspjeva da je povrati sve do kraja njegovog postojanja. Događaj koji se desio na teritoriji današnjeg Grada Bijeljina i koji je, koliko do sada istorija poznaje, jedan od najznačajnijih na tom prostoru, posljedica novog poraza Osmanlijskog carstva u ratu koji će voditi sa Habzburškom monarhijom od 1716. do 1718. godine.
Dana 16. oktobra 1718. godine – prije tačno tristo godina, u ataru današnjeg sela Janja, okončani su višednevni, teški pregovori između turskih i austrijskih predstavnika koji su bili zaduženi da izvrše razgraničenje ova dva velika carstva, a nakon dvogodišnjeg rata, okončanog Požarevačkim mirom jula 1718. Pokušavajući da povrati izgubljene teritorije sjeverno od Save i uz tok Dunava, turska vojska je avgusta 1716. godine prešla u Srem s namjerom da izvrši opsadu Petrovaradina. Vojsci u tvrđavi ubrzo stiže pomoć koju predvodi Eugen Savojski – vrhovni zapovjednik austrijske vojske u ovom ratu. Opsada je razbijena, a turska vojska natjerana na povlačenje ka Beogradu, kojeg Savojski naredne godine opsjeda i potom zauzima.
Prešavši Savu kod Rače, znatno modernije naoružane, posebno teškom artiljerijom koja je trebala da savlada moćne zidine Zvornika, austrijske trupe opkoljavaju Bijeljinu. I pored toga što je bila opasana visokim zemljanim nasipom oivičenim hrastovim trupcima, koji je okruživao duboki jarak ispunjen vodom dovedenom posebnim kanalom prokopanim od riječice Modran, Bijeljina nije uspjela da odoli napadima nadmoćnije vojske, iako su osmanlijska vojska i stanovništvo pružili snažan otpor. Kasaba je, kao i u vrijeme osmaniljskog osvajanja dva vijeka prije, savim razorena, a svi njeni branioci i veliki dio civilnog stanovništva koji nije izbjeglo u toku borbi u unutrašnjost Bosanskog pašaluka, izginuli. Nekoliko godina nakon ovog razaranja - sve do naseljavanja
hrišćanskom populacijom od strane austrijskih vlasti, na području današnje Bijeljine nije bilo stanovništva. Dvije godine nakon austrijskog zauzimanja Bijeljine, Požarevačkim mirom okončan jer rat i utvrđeni su principi na kojima će se vršiti razgraničenje, a komisija sastavljena od predstavnika dviju strana, zadužena da definiše same granice.
Članovi pregovaračkih delegacija su 11. septembra 1718. godine stigle na mjesto pregovora – Orlovo polje, u semberskom selu Janja, nedaleko od ušća istoimene rijeke u Drinu. Predvođene od generala Maksimilijana fon Petraša, koji je i vodio uspješne ratne operacije na području Bosne i za njih kasnije dobio titulu barona, s austijske i beglerbega Mustafa-paše, s turske strane, delegacije su se smjestile u šatore razapete na par kilometara jedni od drugih. Nakon tri dana počeli su konkretni pregovori o graničnoj liniji. Kako je turski predstavnik zahtijevao da nova granica bude nešto sjevernije od same kasabe, a austrijski insistirao na dosljednoj primejeni mirovnim ugovorom propisanih principa, konkretno – načela uti possidetis, kojim strane zadržavaju ono što posjeduju u trenutku prekida sukoba, pregovori su se odužili i bili odgođeni u dva navrata kako bi strane izvršile konsultacije sa Bečom, odnosno Carigradom.
Nastavak je donijeo ultimatom austrijske strane – general fon Petraš je zaprijetio da će Hazburška monarhija napustiti pregovore i nastaviti sa vojnim dejstvima. Poštujući nepovoljnu realnost, turska strana prihvata austrijske uslove i na današnji dan strane potpisuju sporazum o razgraničenju kojim je Bijeljina pripala pobjednici u ratu.
Granica se kretala približno od ušća Janje u Drinu, tokom rijeke Modran (Janja), preko sela Kojčinovac, Glogovac i Pučile, neposredno uz ili kroz zapadni dio današnjeg gradskog naselja - Krušik, preko Obarske, tromeđe Obarske, Donje Čađavice i Gornjeg Crnjelova, neposredno do Save, odakle austrijskoj strani ostaje nekoliko desetina kilometara uzak pojas uz tok ove rijeke, sve do rijeke Une. Zanimljiv je način na koji su dojuče zaraćene strane obilježile potpisivanje sporazuma o granici – ostalo je zapisano da su turski predstavnici ispekli nekoliko ovnova, a austrijanci jednog vola.
Ovakve, nove granice, stvorile su još jedan politički subjekt u okviru Habzburške monarhije – nastala je Kraljevina Bosna ili Sjeverna Bosna, pod krunom bečkog dvora, koja se protezala od Bijeljine na istoku do Une na zapadu današnje BiH. Postojala je sve do 1739. godine - Beogradskog mira kojim je okončan Rusko-austro-turski rat od 1735- 1739. godine, kojim je Turska vratila izgubljene teritorije u Bosni i današnjoj centralnoj Srbiji, a granice sa Habzburškom monarhijom za duže vrijeme na Savu i Dunav.
I. K.