Smrt nije trenutak, već proces. Za razliku od filmske slike u kojoj život stane u jednom dahu, u stvarnosti svaki organ odumire svojim ritmom. Smrt ima svoj tok – srce može da stane, ali mozak nastavlja da živi još nekoliko minuta.

Danas, medicina smrt ne definiše samo kao prestanak rada srca i disanja, već kao potpuno i nepovratno gašenje aktivnosti u mozgu – uključujući i moždani stub. To je jedini organ koji ne možemo ponovo “uključiti”.

Mozak može preživeti oko šest minuta nakon srčanog zastoja – pod uslovom da odmah ne dođe do reanimacije. Bez kiseonika, nervne ćelije umiru, a čovjek gubi svijest. Ali do tada, možda je – svjestan.

Naime, istraživači koji su ispitivali pacijente vraćene u život nakon kliničke smrti otkrili su da je čak 40 odsto njih znalo da su bili “mrtvi”. Neki su čak čuli šta se dešava u sobi, dok su ljekari konstatovali smrt.

Tijelo umiranje ne završava u trenu. Mišići se opuštaju, koža blijedi, zenice se šire i postaju neosjetljive. Pojavljuju se i čudni refleksi – neurološki, kičmeni, poput “Lazarovog pokreta”, kada tijelo može da trzaje i posle smrti mozga. Srce, iako bez pulsa, nekad još kratko emituje električne signale – ali to nije život, već ostatak aktivnosti ćelija.

Još jedna nevjerovatna činjenica: neke matične ćelije u tijelu ostaju “žive” i do 17 dana posle smrti. To daje nove mogućnosti u liječenju i regenerativnoj medicini.

Posebno intrigantna su iskustva ljudi koji su prošli kroz stanje kliničke smrti. Dok su organi bili u prekidu, oni su opisivali osjećaj mira, putovanje kroz svjetlost, “viđenje” svog tijela odozgo i komunikaciju sa misterioznim bićima. Iako takva svjedočenja nisu dokaz života posle smrti, naučnici ih ne odbacuju. Ostaju kao podsticaj da i dalje istražujemo najveću zagonetku ljudskog postojanja – šta se dešava kad prestanemo da postojimo?