Nedavna eskalacija palestinsko-izraelskog sukoba usmjerila je pažnju javnosti na oblast poznatu kao Bliski istok. Svi znamo da se ratovi na teritoriji koja se često naziva i kolijevkom civilizacije, vode već decenijama. 

 

Međutim, da bismo u potpunosti razumjeli događaje koji se trenutno odvijaju važno je poznavati istorijski i geopolitički kontekst koji stoji iza njih. Počevši od najosnovnijih pojmova i poznavanja preciznog značenja izraza: Bliski istok.

 

Bliski istok je prostrano geografsko područje koje se nalazi na tromeđi jugozapadne Azije, sjeverne Afrike i istočne Evrope, ali i region u kome koegzistiraju različite kulture i religije.

 

Ovo područje je od velikog istorijskog značaja jer su ovde nastale neke od najstarijih civilizacija na svijetu, poput mesopotamske, persijske i grčke. Gdje su se pojavile i tri velike monoteističke religije: hrišćanstvo, judaizam i islam, koje i danas koegzistiraju pod arapsko-muslimanskom kulturnom prevlašću.

 

Pored toga, Bliski istok je tačka geopolitičkog interesa zbog lokacije i izlaza na različita mora, pa na nekim način predstavlja granicu između zapada i istoka; ali i zbog mineralnog i energetskog bogatstva koje je veoma dragocjeno za savremeni svijet: nafte, prirodnog gasa, zlata itd.

 

Unutar njegovih teritorija nalaze se sledeće zemalje: Sirija, Irak, Liban, Iran, Palestina, Izrael, Jordan, Kuvajt, Bahrein, Saudijska Arabija, Katar, Ujedinjeni Arapski Emirati, Oman, Jemen, Egipat, Sudan, Libija, Kipar i Turska.

 

Termin Bliski istok skovao je američki istoričar Alfred Mahan, koji ga je koristio da razgraniči područje koje čine Persijski zaliv, Iran, Avganistan i Pakistan. Posle Drugog svjetskog rata njegovo značenje se mijenja i uključuje regione bivšeg Osmanskog carstva, zajedno sa Persijskim zalivom i Iranom.

 

Izraz proizilazi iz kolonijalističke istorije. 1920. godine, posle Prvog svjetskog rata, Francuska i Ujedinjeno Кraljevstvo su odlučile da podijele teritoriju koju je do tada okupiralo Osmansko carstvo uvjereni da će evropske sile poboljšati kvalitet života stanovništva ove teritorije.

 

Tajnim sporazum Sajks-Pikot tokom Prvog svjetskog rata je dogovoreno da će Francuska dominirati teritorijama Libana i Sirije, dok će Ujedinjeno Кraljevstvo zauzeti današnji Jordan, Irak i Palestinu. Ovu odluku - koja ne samo da je napravila podjelu u cijelom regionu - već je dovela i do mogućnosti eksploatacije resursa na Bliskom istoku, nadgledana je od strane Lige naroda - prethodnika UN.

 

Mnoge odluke koje su ove zapadne sile donijele posle 1920. godine, osnova su sukoba u ovim zemljama: arapsko-izraelskog, rata u Persijskom zalivu ili u novije vrijeme rata u Iraku.

 

Ipak, i pored svega navedenog, sporazumi su uspostavili granice koje su opstale do danas, a većinu zemalja karakteriše represija pod autokratskim liderima koji su nacionalni integritet svojih država postavili kao glavni cilj.