Velika subota je hrišćanski praznik posvećen uspomeni na pogreb Isusa Hrista i njegov silazak u Ad. Dio je strasne sedmice i uvod u uskršnje praznike.

Pravoslavna crkva vjeruje da je Isus Hrist toga dan u grobu bio samo tijelom, a da je duhom bio u Adu, odnosno da je u isto vrijeme bio na prestolu sa Ocem i Duhom, samim tim što je On sveprisutni Bog, neodvojiv od druga dva lica Svete Trojice

Na taj dan je Isus pokazao da je došao kraj starom vijeku, koji je bio obilježen svetkovanjem subotnjeg dana, i otpočeo novi vijek u kome se svetkuje dan Njegovog Vaskrsenja.

Bogosluženje Velike subote

Jutrenje Velike subote u novije vrijeme ne služi se rano izjutra, već na Veliki petak uveče. Pred simboličnim Hristovim grobom, uz kađenje i držanje svijeća, vrši se slika Hristovog pogreba. Uz čitanje cijelog 118/119 Psalma pjevaju se statije – stihovi u kojima se slavi umrli Spasitelj kao Vaskrsenje i Život i izražava bol, žalost i tuga Presvete Bogorodice.

U kanonu Velike subote slavi se pobjeda Hristova nad smrću i prvi put se saznaje da je ova blagoslovena subota u kojoj Spasitelj leži mrtav, preblagoslovena subota. U njoj je Spasitelj usnio, uz Njegovo obećanje da će vaskrsnuti u treći dan.

Pri kraju jutrenja, plaštanica se nosi tri puta oko hrama, a poslije ponovnog polaganja u grob pred njom se čita Jezekiljevo proročanstvo ο vaskrsenju mrtvih (Jez 37,1-14), Apostol i Jevanđelje. Velikosubotnom Liturgijom Svetog Vasilija Velikog počinje Vaskrs.

Crkveni kalendar 2025.

Narod u hramovima odgovara molitvom na horsko pojanje anđela i sa upaljenim voštanicama iščekuje Vaskrsenje, praznik pobjede života nad smrću koji je osnova hrišćanske vjere.

Ovaj obred se poštuje u svim pravoslavnim hramovima, a u Jerusalimu se sva događanja vezuju za Crkvu Groba Hristovog, gdje vjernici svake godine na Veliku subotu prisustvuju čudotvornoj pojavi Blagodatnog ognja. Sutra je i posljednji dan Vaskršnjeg posta.

Običaji na Veliku subotu

Velika subota je dan uoči Uskrsa u kome se završavaju poslovi neophodni za doček velikog praznika. Priprema se hrana, ukrašava dom, a u nekim delovima Srbije se i farbaju jaja.

U Homolju mijese kolač – vaskršnjak – ukrašen bosiljkom. U jugoistočnom Banatu prave se kolačići koji se poslije bdenja nose na groblje. Običaj je da se grob prelije vinom i okadi.

Na veliku subotu se obustavljaju poslovi u polju, a žene se uzdržavaju od ručnog rada. Vjeruje se i da bi na Veliku subotu trebalo da se učini neko dobro ili milosrdno djelo da bi “nekome krenulo”. Iz tog razloga je u nekim krajevima zovi i “zavalita subota”, piše Žena Blic.

Kada je ovaj dan u pitanju, mnogi pravoslavci su u nedoumici da li se na Veliku subotu posti ili ne.

Iako subota važi za dan kada se po pravilu ne posti, a za vrijeme posta rješava se na ulju, sveštenici kažu da na Veliku subotu treba postiti isto kao i na Veliki petak.

Na Veliku subotu nije dobro ići u lov i ribolov, čak se zabranjuje i klanje stoke i živine.