Umjesto da donose prihode u budžet, ova preduzeća slažu gubitke, koji se mogu mjeriti milijardama maraka.

Po principu tresla se gora, rodio se miš, svi su već zaboravili silnu buru u vezi sa milionskim gubicima u “Šumama RS”.

Postrojavanje kod Dodika

Ko se još sjeća Dodikovog “iksanja” o “organizovanoj bandi” koja hara šumom i arči narodno blago. Svi su zaboravili i kako je Milorad Dodik u Palati RS u kasno veče postrojio kompletnu upravu Šuma RS, plus lidere stranaka vladajuće koalicije i direktora policije.

Na kraju sve se svelo na smjene nekoliko v.d. direktora i na tri pres konferencije, a na posljednjoj je ispod radara prošla najbitnija izjava, ona koju je izgovorio Radenko Laketić, pomoćnik ministra poljoprivrede RS za šumarstvo i šef Tima za oporavak “Šuma RS”.

Laketić je, kratko i jasno, rekao da nema šanse da “Šume RS” do Nove godine izađu iz minusa, kako je na sva usta obećavano.

Dakle, nagomilani gubitak “Šuma RS” od 130 miliona KM će biti dodatno uvećan.

Ipak, ovo javno preduzeće, koje raspolaže najvećim prirodnim bogatstvom Srpske, šumama na površini od oko milion hektara, nije rekorder među gubitašima.

Neslavni rekorder

Mnogo više gubitaka su naslagale “Željeznice RS“. Prema finansijskom izvještaju ovog preduzeća, čiji je većinski vlasnik Republika Srpska, akumulirani gubitak ŽRS na kraju prvog kvartala 2024. godine je iznosio nevjerovatnih 283 miliona KM.

Kako kaže ekonomistkinja Mirjana Orašanin, narodna poslanica SDS i predsjednica skupštinskog Odbora za reviziju, ovi “kapitalci” su samo vrh ledenog brijega.

– Gdje god je Republika Srpska poslodavac, tu se, u pravilu, posluje sa gubicima, tu su i najveće malverzacije, zloupotrebe, kršenje prava radnika – kaže Mirjana Orašanin.

Dodaje da opozicija u Narodnoj skupštini odavno upozorava na katastrofalno stanje u preduzećima, koja bi trebalo da donose stotine miliona maraka prihoda u budžet, a umjesto toga slažu gubitke koje će neko morati da, narodski rečeno, “reguliše”.

– Šta znači poslovati sa gubitkom? To znači da su troškovi veći od prihoda, a to opet, logično znači da je preduzeće negdje moralo ostati dužno: ili nisu platili poreze, doprinose, plate, ili duguju dobavljačima i bankama. U svakom slučaju to se mora namiriti – kaže Mirjana Orašanin.

Dodaje da, ako neko preduzeće, nakon poslovanja sa gubitkom, ostvari dobit, ono ne može isplaćivati dividendu, ili u slučaju javnih preduzeća donositi prihod u budžet, nego mora prvo izmiriti obaveze iz ranijeg perioda.

– Ali, u našim javnim preduzećima se iz godine u godinu slaže minus na minus, i tako se stvara akumulirani ili nagomilani gubitak – objašnjava naša sagovornica.

Dug veći od imovine

Ona dodaje da se javnost podsjeti na “zaboravljene asove” tek kada na dnevni red Narodne skupštine RS dođu revizorski izvještaji o pojedinim javnim preduzećima.

– Priča o preduzeću “Kosmos” Banjaluka je pomalo skrajnuta, a ovo akcionarsko društvo, čiji je jedini akcionar Vlada RS, veliki je gubitaš i dobilo je negativan revizorski izvještaj – kaže Mirjana Orašanin.

Ističe da su revizori, između ostalog, otkrili pogrešno knjiženje, kojim se pokušalo sakriti oko 5 miliona KM minusa.

– Kad se podvuče crta, “Kosmos”, koji je nekada bio vrhunski vazduhoplovni zavod, danas je preduzeće s akumuliranim gubitkom od 41 milion KM, dok je njegova imovina procijenjena na 39 miliona KM. Dakle, dugovi su veći od imovine, pa postoje uslovi za otvaranje stečaja – kaže Orašaninova.

Podsjeća da su radnici ovog preduzeća više puta štrajkovali i obraćali se skupštinskom Odboru za reviziju, jer zbog neuplaćenih doprinosa moraju plaćati liječenje, a oni koji su odradili radni vijek se ne mogu penzionisati.

Nikad plaćeni doprinosi

Problema ima i u Nacionalnom parku “Sutjeska“, u pojedinim preduzećima članicama “Elektroprivrede RS”, mnogim lokalnim javnim preduzećima, poput banjalučke “Akvane” i “Toplane”, te brojnim drugim javnim preduzećima koja nisu u fokusu javnosti.

Posebna priča su javne ustanove, u čije se kase rijetko zaviruje, a među kojima takođe ima hroničnih gubitaša.