Zgrada Konaka  od gradnje do kraja Prvog svjetskog rata (1876-1918)

 Današnja zgrada Muzeja koju su stari Bijeljinci nazivali  “Konak” podignuta je u doba turske vladavine 1876 godine u vrijeme trajanja velikog bosansko-hercegovačkog ustanka Srba (1875-1878) protiv turske vladavine. Turske vlasti su u tom prelaznom periodu činile određene reforme i ustupke, a u ovom periodu došlo je i  do podizanja nove zgrade za tursku sresku administraciju. Pošto jet u ujedno bio i rezidencionalni proctor Paše, zgradu su stanovnici Bijeljine s pravom nazivali “Konak”. U današnje vrijeme ovo je jedina preostala građevina  u Bijeljini iz vremena turske vladavine. Rađena je u varijanti neomavarskog stila u kojem su Turci gradili većinu upravnih zgrada u evropskom dijelu carstva. Poznato je samo da su zgradu “Konaka” u Bijeljini radili italijanski arhitekti i da je u dosta dobrom stanju dočekala današnje vrijeme.

Posle ulaska BiH u sastav Austro-ugarske  monarhije (1878-1918) u ovoj zgradi je bila uprava Kotarske oblasti koja je zamijenila tursku administrativnu oblast  - nahiju. Nije poznato kolike su eventualne pregradnje učinjene u ovo austro-ugarsko vrijeme, ali su najstariji Bijeljinci prije nekoliko desetina godina sjećali da je današnja zgrada muzejskog kioska služila kao mjesto za spomenik austro-ugarskom vojniku, dok sun a zidu iza kioska bili postavljeni kandelabri i spiskovi poginulih austro-ugarskih vojnika.

 Zgrada „Konaka“  - sresko načelništvo

 Između dva svjetska rata u današnjoj zgradi Muzeja, koju su stari bijeljinci nazivali ,,Konak”, nalazilo se Sresko načelništvo. Sresko načelništvo se bavilo raznim civilno-policijskim poslovima i bilo je nadležno za bijeljinski srez. Kancelarija sreskog načelnika nalazila se na spratu i imala je balkon (koji i sada postoji) koji gleda na trg ispred Opštine. Ostale prostorije i kancelarije Sreskog načelništva bile su praktično iste kao i kada je ovdje bio sud i škola.

Iz zgrade Sreskog načelništva pored stepeništa vodio je hodnik u zatvor koji se nalazio u današnjem dvorištu Muzeja. Zatvor je sada porušen, a nekada je to bila izdužena zgrada na sprat, sa ograđenim zatvorskim dvorištem do današnje zgrade Muzeja.

Sresko načelstvo sa početkom rata 1941. godine se pretvara u Kotarsko načelstvo. Starješina je bio kotarski predstojnik dotadašnji šef policije u Sarajevu zloglasni Ivan Tolj, koji je pohapsio u Bijeljini mnogo Srba i Jevreja koji su zatim deportovani i likvidirani u Jasenovcu. Kod Ivana Tolja su bili u zatvoru i brojni đaci bijeljinske gimnazije među kojima Josip Koukal, Milan Tomić, Branko Marković, Boro Ivković, Bogoljub Bosnić, Hasan Grapčanović, Ferika Kućera i dr. U zatvoru se tada nalazila i Milica Zorić - Čolaković supruga Rodoljuba Čolakovića. Iz ovog zatvora je oružanom akcijom oslobođena Tifa Lipničević partizanka, a iz istog zatvora uspio je da pobjegne četnik Božo Lejić. Pričalo se da je Tolj bio rodom iz Vinkovaca i da je tamo 1945. godine uhapšen i strijeljan.