Utvrditi porijeklo jela koje danas čine srpsku kuhinju veoma je kompleksno. Vijekovima su se na ovim prostorima preplitale različite kulture što se odrazilo i na pripremanje hrane.

Međutim, postoji nekoliko jela koja se vezuju isključivo za srpsku kuhinju. Jedno od njih je popara! Popara se priprema od starog bajatog hljeba, koji se natapa vodom uz dodatak sira ili kajmaka.

To, da se jelo od hljeba spominje kao autentično, ne čudi, jer je hljeb do danas ostao osnovna namirnica bez koje većina porodica ne može da zamisli obrok. Hljeb se u pisanim izvorima prvi put spominje u Prizrenskoj hrisovulji, velikoj povelji cara Stefana Dušana koja, između ostalog, pruža uvid u društveno-ekonomske prilike Srpskog carstva.

Na Srbiju je u srednjem vijeku, u svim sferama života - pa i na kuhinju, veliki uticaj imala Vizantija, što se najviše oslikavalo u dvorskom životu.

"O kvalitetu hljeba je brinuo veliki hljebar, na svakom dvoru je postojao veliki podrumar, a hrana se spremala na masti, loju ili maslinovom ulju. Korišćeni su i začini koji su u Srbiju stizali preko Jadrana, ali i sa Istoka, poput bibera, šafrana, cimeta, mirođije...", piše u svojoj knjizi "Dijalozi za trpezom", dugogodišnja direktorka Etnografskog instituta SANU, prof. dr Dragane Radojičić.

Za razliku od plemstva, narod se nije hranio toliko raznovrsno i "začinjeno". Vizantijski istoričari zabilježili su da su seljaci na Balkanu jeli ječmeni hljeb (pomiješan sa plevom). Hljeb se uglavnom jeo sa lukom i vodom, a ponekad i sa jogurtom koji se pravio poput današnjeg kiselog mlijeka. Meso se jelo samo u posebnim prilikama.

Na tipičnoj srpskoj srednjevijekovnoj trpezi služili su se i repa, zelje, grašak i, najčešće, bob jer su posle njega dugo osjećali sitost.

Od voća su bile zastupljene: jabuke, trešnje, kruške, grožđe, orasi, lješnici… A umjesto šećera se koristio med.

Sa dolaskom Turaka, dolaze i nove namirnice. Na tursku kuhinju uticale su arapska i persijska, a onda su oni, zajedno sa svojim tradicionalnim jelima, sve to donijeli na srpsku trpezu na kojoj su se onda našli musaka, ćufte i pilav. Na Vojvodinu je bio posebno jak uticaj Austrougarske i odatle stižu paprikaš, gulaš, rinflajš, ćušpajz i štrudla.

"Prava gastronomska revolucija nastaje dolaskom krompira, pasulja i paprike iz prekookeanskih zemalja, kojima se kasnije pridružio i paradajz", kaže dr Dragane Radojičić.

Krajem 19. i početkom 20. vijeka pojavljuju se i prve knjige sa pravim srpskim jelima. Sima Trojanović je 1896. objavio “Starinska srpska jela i pića”, a 1908. godine su se pojavile dvije knjige: “Srpska narodna jela u Levču i Temniću” Stanoja Mijatovića i “Srpska narodna jela u Hercegovini i u Bosni” Luke Grđića Bjelokosića. U te tri knjige zabilježen je način pripreme jela u srpskim selima: posni i mrsni pasulj, posna i mrsna sarma od kiselog kupusa, punjene paprike, krompir i meso “na tepsiju“, udrobica, kavurma, piktije, piktije od boba, kačamak, gruvanica, kovrljan, gibanica, popara, cicvara, tikvenjak, česnica, prevrtača, varica…

U tim kuvarima su se našli i samarluk - staro srpsko jelo od kiselog kupusa i pirinča. U mrsnoj verziji u samarluk se dodaju čvarci. Ćulama - jelo od pilećeg bijelog mesa - nešto kao ajmokac. 

Jelo koje se takođe izdvaja kao autentično je belmuž (belmož) - staro pastirsko jelo još iz srednjeg vijeka, a koje je ostalo takvo do danas. Belmuž se sprema od mladog punomasnog sira i kukuruznog brašna, uz dodatak soli.