Rođen u maloazijskom gradu Patara, luci na mediteranskoj obali današnje Turske, Sveti Nikola je živeo u 4. vijeku, mnogo pre raskola između pravoslavne i katoličke crkve iz 1054. godine. 

Njegovi roditelji, bogati Grci Teofan i Nona, dobili su ga u vrijeme vladavine rimskog cara Valerijana (253. - 260. godine), pohlepnog čovjeka koji je zbog strasti za zlatom organizovao vojni pohod na Persijsko carstvo. Pri krštenju je dobio ime Nikolaj, što u prevodu znači pobjeditelj naroda. Duhovnom životu poučavao ga je stric Nikolaj, episkop patarski, sa kojim se kasnije i zamonašio u manastiru Novi Sion. Nakon smrti svojih roditelja, Nikola je prodao cijelo imanje i novac razdijelio sirotinji. Neko vrijeme je bio sveštenik u svom rodnom gradu, odlikovao se milosrđem i mnogi su smatrali da će naslijediti svog strica kao episkop. Ipak, budući da je bio skroman, povukao se u samoću spreman da tako sačeka smrt. Hrišćani vjeruju da mu se tada javio glas Gospodnji i rekao mu: "Nikolaje, pođi u narod na podvig ako želiš biti od mene uvjenčan“. Tada je napustio samački život i otišao u narod. Izabran je za arhiepiskopa grada Mira u Likiji (tadašnje Rimsko carstvo, danas oblast današnje Turske).

Tokom vladavine careva Dioklecijana i Maksimijana u vreme gonjenja i mučenja hrišćana bio je zatvoren u tamnicu, ali ni tu nije prestajao da propoveda i širi hrišćanstvo. Prisustvovao je Prvom vaseljenskom saboru u Nikeji, ali zbog toga što je udario aleksandrijskog sveštenika Arija, optuženog za jeres, udaljen je sa sabora i zabranjeno mu je dalje prisustvo. U hrišćanskoj tradiciji se spominje da su mu odobrili ponovno prisustvo na saboru tek kada se im u snu preko izabranih arhijereja javio glas Gospoda Isusa Hrista i Presvete Bogorodice, da je učinjena velika nepravda prema Svetom Nikolaju, koji je branio pravu vjeru.

Ljudi su ga još za vrijeme njegovog života smatrali za svetitelja. Prizivali su ga u pomoć pri bolestima, nekoj nesreći ili nemoći. Hrišćani vjeruju da se on svima odazivao i da je svima pomagao, a da je iz njegovog lica sijala svetlost. U starosti se razbolio i preminuo 6. decembra 343. godine. Sveti Nikola se i slavi toga dana, što je u stvari 19. decembar po novom kalendaru.

Sahranjen je u sabornoj crkvi mirlikijske mitropolije, a krajem 11. veka njegove mošti prenete su u Bari, u manastir svetog Jovana Preteče. Osim što se spomen na dan smrti svetog Nikole slavi 19. decembra, odnosno 6. decembra, sveti Nikola se proslavlja i 22. maja odnosno 9.maja, u znak sjećanja prenosa njegovih moštiju u Bari.

Praznik Svetog Nikole danas ima veliki značaj u celom svijetu. Pošto u nekim zemljama prevladava njegov "rođak“ Santa Klaus, uvezen iz Amerike, došlo je do komercijalizacije. U podalpskim zemljama i regionima dan Svetog Nikole se dovodi u vezu sa Krampusom, običajem čije poreklo seže u nemačko-slovensku tradiciju.

Dok je na pravoslavnim ikonama prikazan kao visok čovek u prepoznatljivom crvenom plaštu, sa episkopskom mitrom na glavi i štapom u ruci, kako daruje djecu poklonima iz džaka, potrošačko društvo je to malo "začinilo". Crveni plašt je ostao, kao i duga sijeda brada, ali su ubačeni irvasi koji vuku saonice kojima "Santa Klaus" obilazi svijet.

Sveti Nikola se prvi put u liku Deda Mraza pojavljuje 23. decembra 1823.  godine nakon objavljivanja poeme anonimnog autora "Posete Svetog Nikole“ (danas poznatije kao „Noć pre Božića“) u mestu Troj u državi Njujork. Pjesma je kasnije pripisana Klementu Klarku Muru. Mnogi od Deda Mrazovih modernih atributa su ustanovljeni u ovoj pjesmi, kao što su vožnja na sankama koje sljeću na krovove, ulazak kroz dimnjak i puna torba igračaka. Sveti Nikola je opisan kao "bucmast i debeo, pravi stari veseljak“ sa "malim okruglim stomakom“ koji se "trese kao puna zdela želea kada se smije“, uprkos tome što "minijaturne sanke“ i "mali irvasi“ još uvek pokazuju da je Deda Mraz takođe malen.

Kako su godine prolazile, Deda Mraz je u popularnoj kulturi evoluirao u veliku, krupnu osobu. Jedan od prvih umetnika koji je definisao moderni izgled Deda Mraza je Tomas Nast, američki karikaturista iz 19. veka. Godine 1863, slika Deda Mraza koji je naslikao Nast pojavila se u nedeljniku Harpers vikli. Priča da Deda Mraz živi na Severnom polu takođe može biti Nastovo djelo. Njegova slika Božića u izdanju Harper viklija od 29. decembra 1866. je bila kolaž gravira pod nazivom Deda Mraz i njegova dela, što je uključivalo i natpis "Santa Claussville, N.P“.