Vidovdan! Sudbinski dan srpskog naroda. Mit ili realnost?! Teško je procijeniti. Nesporno je da su mnogi važni događaji koji su odredili dalju sudbinu Srba vezani za ovaj datum. Posljedice su uglavnom bile tragične. Valjda nas zbog toga Vidovdan toliko i „boli“. Uprkos tom „bolu“ većina Srba ponosi se „srpskim Vidovdanom“ a to je, bez sumnje, posljedica pretjerane mitologizacije nacionalne istorije. Da li je konačno došlo vrijeme da „prebolimo“ naše mitove i istorijske zablude i okrenemo se stvarnosti? Ako to želimo, prvo što kao narod moramo da učinimo jeste realno sagledavanje istorijskih događaja koji su obilježili Vidovdan.

Kosovski mit

Cjelokupna srpska istorija nastala je na takozvanom „kosovskom mitu“, po kojem je knez Lazar Hrebeljanović žrtvovao sebe i svoju vojsku da bi sačuvao „nebesku Srbiju“. Na bazi tog vjerovanja nastala je i „matrica“ o rodoljubima i izdajnicima koja razdire srpski narod do današnjih dana – Lazar ili Vuk, Srbi pravoslavci ili Srbi muslimani, ili Srbi ateisti, Karađorđe ili Miloš, Karađorđevići ili Obrenovići, četnici ili partizani, nacionalisti ili komunisti, zvezdaši ili partizanovci, proruski ili proamerički, evropejci ili evroskeptici, „domaći“ ili izbjeglice, SPS ili SPO, DS ili SNS, SDS ili SNSD… U stvari, istorijski izvori ukazuju da je već ta „prva podjela“, koja služi kao obrazac svih kasnijih podjela na patriote i izdajnike, čista izmišljotina. Jer, izdaje na Kosovu nije bilo! Vuk Branković nije izdao Lazara ali je takvo vjerovanje ostalo duboko usađeno u svijesti srpskog naroda što za posljedicu ima da se Srbi uvijek dijele na dva tabora. Druga zabluda vezana za Kosovsku bitku jeste da je Srbija izgubila državu 1389. godine. Srpsko carstvo raspalo se mnogo prije toga a knez Lazar je zbog prijetnje od turske najezde prije bitke priznao vrhovnu vlast ugarskog kralja, čime je već urušio državni suverenitet Srbije. Ono što bi većina današnjih Srba trebala da zna jeste i činjenica da je Kosovska bitka tek jedan u nizu velikih istorijskih događaja koji su obilježili prodor Osmanlija u Evropu. A u tome im je i te kako pomogao srpski despot Stefan Lazarević koji je kao turski vazal sa svojom vojskom učestvovao u bici kod Nikopolja 1396. godine. On je sa svojim vitezovima zadao odlučujući udarac vojsci evropske koalicije što ruši mit o Srbiji kao braniku hrišćanstva u Evropi. Jedina prava istina je da su i tada, kao i danas, odnose među vlastelom, narodima i državama određivali trenutni interesi…

Sarajevski atentat

Drugi po važnosti istorijski događaj vezan za Vidovdan, a koji je posebno važan za srpski narod u Bosni i Hercegovini, jeste Sarajevski atentat 1914. godine. Nesporno je da su Gavrilo Princip i ostali pripadnici revolucionarne organizacije „Mlada Bosna“ – nacionalni heroji. Atentat na austrijskog prestolonasljednika Franca Ferdinanda bio je legitiman oslobodilački čin grupe rodoljuba koji su na taj način pokušali da oslobode svoju zemlju od okupatora. Ali, ono u čemu većina ljudi griješi jeste identifikovanje Mlade Bosne isključivo kao srpske nacionalističke organizacije. Tačno je da je u Mladoj Bosni bilo najviše Srba ali oni se nisu primarno borili za „srpsku stvar“. Većina istoričara vidi mladobosance kao „jugoslovenske revolucionare“. Jer, oni su bili revolucionarni pokret sa znatno širim ciljevima. O tome je svojevremeno pisao i naš poznati istoričar Vladimir Dedijer:

– To nije bila jedinstvena, centralizovana i oformljena organizacija s pisanim programom. Mladobosanci su bili dio spontanog revolucionarnog pokreta među južnoslovenskom omladinom, kako u granicama Austro-Ugarske, tako i u Srbiji, Crnoj Gori, pa čak i među južnoslovenskim iseljenicima u Americi. Ove raznorodne grupe ujedinjavao je zajednički cilj – revolucionarno uništenje Habsburške monarhije. Ali, mladobosanci se ne bi mogli okarakterisati kao isključivi nacionalisti. Oni najodlučniji među njima težili su, ne samo uništenju tuđinskog jarma, nego i uklanjanju konzervativizma i primitivizma u društvu – piše Dedijer.

U proteklih godinu-dvije, svi u BiH i šire bili smo svjedoci mnogobrojnih pokušaja da se Sarajevski atentat predstavi kao teroristički akt a Mlada Bosna kao srpska teroristička organizacija. Pri tome se posebno isticala i ističe njihova veza sa organizacijom „Ujedinjenje ili smrt“ iz Srbije. I nije da u tome nema i malo istine, ali je najbliže istini teza da su pripadnici Mlade Bosne iskoristili pojedince iz „Crne ruke“ za ostvarenje svojih ciljeva za ubistvo Franca Ferdinanda nego da je bilo obrnuto. Bilo kako bilo, Sarajevski atentat poslužio Austro-Ugarskoj kao povod za rat sa Srbijom što je bio okidač za veliki svjetski ratni sukob sa nesagledivim posljedicama. Srpski narod bio je najveća žrtva tog rata pa se i taj Vidovdan 1914. godine ne može posmatrati nikako drugačije nego kao još jedan tragičan dan u srpskoj istoriji.

Gazimestan

Dva Vidovana iz naše novije istorije vezana su za ime Slobodana Miloševića, čovjeka koji je svojim odlukama doprinio teškom životu miliona svojih sunarodnika u protekle dvije decenije. Milošević je 28. juna 1989. godine vatrenim govorom na Gazimestanu povodom 600-godišnjice Kosovske bitke, ustoličio sebe kao nacionalnog vođu. Poveo je svoj narod u ratove iz kojih su Srbi ponovo izašli kao najveći gubitnici. U svemu tome uopšte nije važno da li je za „devedesete“ najviše kriv Milošević ili neko drugi ko nam je nametnuo te ratove. Miloševićeva krivica je u tome što je, sasvim sigurno, mogao svojim odlukama da utiče da njegov narod, i ostali na ovim prostorima, manje pate… A nije! Zašto? O tome će tek da sude istoričari u budućnosti. Nadajmo se bez mitova i zabluda.

Slobodan Milošević je 28. juna 2001. godine izručen Haškom tribunalu kao optuženik za ratne zločine. Nikada nije osuđen pošto je preminuo prije izricanja presude. Ali, sam čin izručenja, i to baš na Vidovdan – predstavlja još jednu srpsku tragediju, još jedan povod za podjelu…

Posljedice

Bilo je u našoj istoriji još mnogo važnih događaja na Vidovdan – tragičnih, sa dalekosežnim lošim posljedicama po vaskoliki srpski narod. Takvim da se sa strepnjom za budućnost naše djece moramo zapitati: Da li nam je svaki novi dan – Vidovdan?