Ova književna tribina održana je u srijedu naveče, a književni kritičar i pisac Gojko Božović u razgovoru sa Tamarom Krstić podsjetio je na posebnosti ove Kišove knjige i ukazao na važne tačke u njenoj istoriji čitanja, kroz Kišov opus.

 

“Enciklopedija mrtvih”, nastala je 1983. godine, a izdata je kao sedma u okviru edicije “Dela Danila Kiša” u deset tomova koje je objavila beogradska kuća “Arhipelag”, na čelu sa osnivačem i direktorom Gojkom Božovićem, kao izdavač njegovih djela za Srbiju, Hrvatsku i BiH.

 

Danilo Kiš je jednom prilikom objasnio da je to knjiga o ljubavi i smrti, te da se pažljivijim čitanjem može otkriti da su eros i tanatos ovdje došli do punijeg izraza.

 

Božović je, kako prenosi Tanjug, istakao da je prvo izdanje te antologijske knjige objavljeno prije 40 godina i dodao da je od tada do danas ovo jedna od Kišovih knjiga sa najuzbudljivijom književnom istorijom i čitalačkom i književno-kritičkom recepcijom. Prevedena na veliki broj jezika, objavljena u ogromnom broju izdanja, “Enciklopedija mrtvih” postala je jedna od ključnih knjiga ovog pisca i jedna od najvažnijih priča u istoriji srpske književnosti.

 

- Kiš nije bio zadovoljan u to vreme recepcijom ove knjige i kako ju je javnost prihvatila, te je pomalo ljut odbijao da se pojavljuje, nije želeo intervjue. Odnosno, Kiš je hteo da napravi jedan eksperiment, a to je da vidi kako će knjiga da prođe kod čitalaca, a bez njegove uloge kao autorske podrške svom delu - istakao je Božović.

 

Prema njegovim riječima, govorilo se tada da Kiš ima malo čitalaca i da svi oni liče na njega, a kasnije će se ispostaviti da to nije tačno, jer je ovaj srpski pisac jevrejskog porijekla imao veliku publiku, a “Enciklopedija mrtvih” imala je najveću i najjaču recepciju, najpoznatija i najviše prevođena na sve važne jezike u cjelokupnom opusu.

 

- Onda je nastala serija kritičkih tekstova, čitava jedna biblioteka studija o ovoj knjizi, a počele su da izlaze i knjige o njoj i tako je nastala ta istorija čitanja o kojoj govorimo - naveo je Božović.

 

Dodao je da je u pitanju zbirka pripovjedaka kao kolekcija priča koje proniču u dubinu vječite i teške literarne teme - smrti.

 

- Kiš je oduvek želeo da piše o dve velike teme, a to su - ljubav i smrt. Ta dva aspekta se provlače sve vreme kroz njegova dela. Sve novele u “Enciklopediji mrtvih” posebno “Legenda o spavačima” i “Simon Čudotvorac” predstavljaju zaokruženu priču o ljudskoj prirodi i životu. Treća velika tema kod Kiša je san, možda kao drugo lice smrti ili ideja da li je moguće rekonstruisati ljudski život - rekao je on.

 

Novele u knjizi “Enciklopedija mrtvih”, kako je sam pisac govorio, “u znaku su jedne teme koju bih nazvao metafizičkom; od speva o Gilgamešu, pitanje smrti jedna je od opsesivnih tema literature”.

 

- Tako je sama knjiga prošla kroz razne istorijske i književne epohe i bile su velike polemike o njoj upravo zbog te teme o smrti. Slično kao i ranije sa “Grobnicom za Borisa Davidoviča”. On je branio pravo na svoju književnost, svoje delo, stvaralaštvo. Tako je originalno imao u knjizi priču naziva “Sahrana kurve”. Međutim, sugerisano mu je da promeni takav naslov. Kiš to nije želeo, nije pristajao na bilo kakvu cenzuru. Onda dosta kasnije, odlučio je sam da promeni ime te priče u “Posmrtne počasti”, kako se danas i zove u zbirci. Ali, on je tada smatrao da je imao pravo da menja po svom nahođenju, dok onda nije hteo, jer mu se činilo da je to politička odluka i pritisak - otkrio je Božović.

 

Objasnio je da je Kiš uvijek želio da piše samo o istini, makar to izazvalo veliki otpor javnosti što je posebno evidentno u “Enciklopediji” i “Grobnici za Borisa Davidoviča”.

 

 

Prema strukturi “Enciklopedija mrtvih” je sačinjena od devet priča, odnosno poglavlja. To su “Simon Čudotvorac”, “Posmrtne počasti”, “Enciklopedija mrtvih”, “Legenda o spavačima”, “Ogledalo nepoznatog”, “Priča o majstoru i učeniku”, “Slavno je za otadžbinu mreti”, “Knjiga kraljeva i budala” i “Crvene marke s likom Lenjina”.